Dat blijkt uit een woensdag verschenenonderzoek dat de Anne Frank Stichting jaarlijks verricht naar dit onderwerp. De politie heeft vorig jaar minder incidenten geregistreerd van racisme, antisemitisme en extreemrechts geweld: 4.038 incidenten in 2016 tegen 4.156 incidenten in 2015.
Een opvallende trend is dat het aantal incidenten tijdelijk toeneemt als er in de maatschappij verhitte debatten plaatsvinden. Het gaat dan bijvoorbeeld om de discussie over de vluchtelingendeal met Turkije, of het aanpassen van Zwarte Piet, stelt onderzoeker Willem Wagenaar.
“Dit is echt een trend van de afgelopen twee jaar”, legt hij uit. “Eind jaren negentig hadden we soortgelijke discussies, bijvoorbeeld na de moord op MarianneVaatstra. Maar dit leverde toen niet van die opvallende stijgingen van het aantal geweldsincidenten op.”
Dempend effect
Het onderzoek geeft geen verklaring waarom dit soort stijgingen zich de afgelopen jaren scherper voordoet. De Anne Frank Stichting zou hier graag de komende jaren meer onderzoek naar verrichten, stelt Wagenaar. “Maar de opkomst van de moderne media, de vermeende ‘witte woede’ en het wegkwijnen van het dempende effect van de Tweede Wereldoorlog zouden zeker een rol kunnen spelen.”
Sowieso geven de cijfers een vertekend beeld. “Elke daling is een positief signaal”, vindt Wagenaar. “Maar uit recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt een grote discrepantie tussen hoe vaak mensen een racistisch of antisemitisch incident ervaren, en hoe vaak zij er melding van maken. Deze cijfers zijn het topje van de ijsberg.”
Twee gezichten
Volgens de Anne Frank Stichting had vorig jaar “twee gezichten. In het voorjaar van 2016 speelden nog verhitte debatten rond de komst van vluchtelingen naar Nederland en Europa. Na het afsluiten van een deal met Turkije nam het aantal vluchtelingen duidelijk af en zwakten de felle discussies ook af.”
Het gevolg was een daling van het aantal incidenten van moslimdiscriminatie (van 466 in 2015 naar 364 in 2016), het aantal racistische incidenten (van 2.732 in 2015 naar 2.247 in 2016) en van extreemrechts activisme en geweld.
De daling voltrok zich voornamelijk na het eerste kwartaal van 2016. Van de geweldsincidenten in dat jaar vond 41 procent nog in de eerste drie maanden plaats. Ook het aantal antisemitische incidenten is verder gedaald: van 57 in 2015 naar 35 incidenten in 2016.
